Kutu Örneği

Bir kutu düşünelim. Altı tahtanın birleşiminden, basit, bildiğimiz kutu. Bu kutunun içini açınca lamba yanar mı? Eğer öyle bir özellik koyulmuş ise yanar, koyulmamış ise yanmaz.

Bu kutu itince gider mi? Evet, ama zorlayarak. O zaman tekerlek koyalım. Şimdi itince kolaylıkla gidiyor.

Peki bu kutu sevinir mi? Hayır. Sevinme özelliği koyalım, artık seviniyor. Ama hep seviniyor. Hep sevinmesin, sadece gündüz sevinsin. Bir de üzülme koyalım, gece üzülsün. Artık kutu gündüz seviniyor, gece üzülüyor.

Bu kutu kıskanır mı? Hayır. Kıskanma özelliği koyalım. Ne zaman kıskansın? Diğer kutuda lamba varsa, kendisinde yoksa kıskansın.

Bu kutu aşık olur mu? Hayır. Aşık olma özelliği koyalım. Kendisi beyaz, yanındaki kutu kırmızı ise aşık olsun. Şimdi beyaz kutunun yanına beyaz kutu koyduk, aşık olmadı, sonra beyaz kutunun yanına kırmızı kutu koyduk, beyaz kutu kırmızı kutuya aşık oldu.

İşte böyle kutuya özellikler koydukça o özelliklere sahip oldu, onları icra etti. Peki şimdi kutuya şöyle bir özellik koyalım.

Kutuya kendisinin kutu olduğunu ve kendisine bazı özellikler koyulduğunu bilme özelliği ekleyelim. Farkındalık özelliği. Ve bunların hangi koşullarda nasıl icra edildiğini bilme özelliği. Şimdi beyaz kutu, kırmızı kutuya aşık olduğunda, bunun sebebinin kendisine aşık olma özelliği koyulması olduğunu ve hatta bunun kırmızı kutuyu gördüğünde olacağını, şimdi o yüzden bu kırmızı kutuya aşık olduğunu, hatta o kutu mavi olsaydı aşık olmayacağını biliyor.

Buna göre kutu lambası olan bir kutuyu görüp kıskandığında, kendisinde böyle bir özellik olduğundan kıskandığını, o kutunun lambası olmasa kıskanmayacağını biliyor. Kutu hem kıskanıyor, hem de kıskandığının farkında.

Artık kutu içinde bulunduğu durumun farkında. Şimdi kutuya yeni bir özellik koyalım. Bu özellik, kutunun sahip olduğu bir özelliğini bastırma özelliği olsun. Buna göre kutu, aşık olduğunda, aşkını bastırma, kıskandığında kıskançlığını bastırma özelliğine sahip olacak.

Şimdi kutu aşık oldu, hemen aşkını bastırdı. Başa döndük. O zaman koşula bağlayalım. Diğer kutu da ona aşıksa, o zaman aşkını bastırmasın. Şimdi kutu aşık oldu, diğer kutu ona aşık olmadı, aşkını bastırdı. Sonra kutu aşık oldu, diğer kutu da ona aşık oldu ve aşkını bastırmadı.

Şimdi kutuya son bir özellik ekleyelim. Farkındalık ve kısıtlama özelliğini içinde gizleyelim. Kutunun bu özellikleri kutu bunları açığa çıkarmak için uğraşırsa devreye girsin.

İşte insan o kutunun ta kendisidir. Ve insanların çoğu aşık olduğunda aşkı, arzuladığında arzuyu, sevindiğinde sevinci, üzüldüğünde üzüntüyü, hırslandığında hırsı, kıskandığında kıskançlığı mutlak sanar. Bunların kendi içine koyulmuş bir dizi özellik olduğundan haberi yoktur, bunu düşünmez. Farkındalık özelliği koyulmamış kutu gibidir. Sadece onları icra ederek yaşamına devam eder durur.

Fakat gerçekte, farkındalık özelliği ve özelliklerini kontrol etme özelliği her insanın içinde gizlidir. Hayal aleminden gerçek alemine geçiş, bu özelliklerin ortaya çıkarılması ile başlar.